Slovačka razvojna pomoć Republici Srbiji – da li je vreme za povlačenje?

Slovačka razvojna pomoć (ODA) imala je značajnu ulogu u tranziciji, demokratizaciji i modernizaciji društva u Srbiji. Slovačka pomoć Srbiji počela je 2000. godine, kada je podržala promenu režima u bivšoj Jugoslaviji u okviru takozvanog Bratislavskog procesa - programa za demokratsku Jugoslaviju. Ovaj proces je nesumnjivo “pionirski projekat” slovačke razvojne pomoći i prvi uspešan transfer slovačkog iskustva i znanja u procesu mirne demokratizacije društva u jednoj zemlji u tranziciji. Zatim je 2003. godine Srbija postala jedna od prioritetnih zemalja i korisnika slovačke razvojne pomoći iz Fonda Bratislava – Beograd, a kasnije i fonda Slovak Aid. U Srbiji je u periodu 2003-2012. godine sprovedeno 108 razvojnih projekata ukupne vrednosti 13 miliona eura. Međutim, već 2011. godine, Republika Srbija gubi status prioritetne zemlje što je dovelo do značajnog smanjenja u obimu slovačke razvojne pomoći uprkos činjenici da je Srbija po “Srednjeročnoj strategiji slovačke razvojne pomoći za period 2009-2013” još uvek bila prioritetna programska zemlja. Gubitak pozicije programske zemlje vidimo kao posledicu nekoliko okolnosti i na osnovu toga smo identifikovali četiri ključne tačke: status Srbije kao države kandidata za članstvo u EU, delovanje uticajnih slovačkih NVO na programiranje slovačke razvojne pomoći upućene Srbiji, nepoklapanje između strateških, programskih dokumenata slovačke razvojne pomoći i spoljnopolitičkih ciljeva slovačke vlade, i poteškoće u merenju delotvornosti i efikasnosti slovačke razvojne pomoći Srbiji radi nedostatka procedura za monitoring i evaluaciju koje bi nepristrasno procenile stvarne efekte slovačke razvojne pomoći u Srbiji. Da bi se odgovorilo na ove izazove, oblasti u kojima prepoznajemo potencijalne intervencije od strane slovačke razvojne pomoći su sledeće: 1. Uloga slovačke razvojne pomoći kao diplomatskog instrumenta; 2. Uloga slovačke razvojne pomoći u jačanju ekonomske saradnje; 3. Uloga slovačke razvojne pomoći u procesima EU integracija; 4. Uloga slovačke razvojne pomoći u jačanju regionalne saradnje; Srbija je bez sumnje bila najveći korisnik slovačke razvojne pomoći tokom ovih godina. Uprkos toj činjenici, nijedan predstavnik srpske vlade ili parlamenta nije bio pozvan da govori o delotvornosti slovačke razvojne pomoći u Srbiji na međunarodnoj konferenciji “10 godina SlovakAid-a: vizija razvojne saradnje za svet koji se menja” na kojoj su se sreli predstavnici svih sektora iz 17 zemalja, uključujući i gospodina Andrisa Piebalgsa, Evropskog komesara za razvoj. Mi razumemo doprinos nevladinog sektora političkim, ekonomskim i društvenim promenama u našoj zemlji, međutim, kada se radi o programiranju i razgovorima o viziji slovačke razvojne pomoći za naredni period, stejkholderi i odgovarajuće institucije iz vlade i parlamenta Srbije takođe bi trebalo da budu uključeni. Nadovezujući se na ono što je već rečeno ranije, smanjenje učešća slovačke razvojne pomoći u Srbiji, sa naše tačke gledišta, može imati negativne posledice na Srbiju i Slovačku, zemlju koja je zbog svoje komparativne prednosti bila poštovana u okviru donatorske zajednice u Srbiji. Strategija "povlačenja" prilično slabi poziciju i uticaj Slovačke u političkom i ekonomskom razvoju u Srbiji, kao ključnog igrača i lidera u Jugoistočnoj Evropi. Ovim se otvara teritorija za nove aktere na polju razvojne pomoći koji čekaju takvu priliku.